Η επικοινωνία ανάμεσα στο ζευγάρι

«Μια φορά κι έναν καιρό…»

Στην αρχή της σχέσης, καθένας από τους δύο συντρόφους συχνά επιδιώκει να ανταποκριθεί στις ανάγκες και επιθυμίες του άλλου και να επικοινωνήσει και να αναδείξει την καλύτερη πλευρά του εαυτού του. Συχνά, κάποιος αισθάνεται ότι στο πρόσωπο του άλλου βρήκε το «άλλο του μισό». Τότε όλα μοιάζουν μαγικά, ιδανικά και η αλληλοκατανόηση θεωρείται αυτονόητη. «Νιώθω ότι με καταλαβαίνει απόλυτα», «είμαστε τόσο ίδιοι, χωρίς να πω τι σκέφτομαι το καταλαβαίνει», είναι κάποιες από τις σκέψεις που μπορεί να κάνουν. Είναι όμως δυνατόν δύο άνθρωποι με διαφορετικά βιώματα και ιστορία να σκέφτονται και να αισθάνονται με τον ίδιο τρόπο; Τι γίνεται όταν χτίζοντας «το ιδανικό μαζί» μπορεί να αφήνουν στην άκρη το «μαζί»; Τι συμβαίνει όταν το «ιδανικό» αρχίσει να απειλείται και τι μένει μετά;

Όταν η επικοινωνία γίνεται «μαρτύριο»

Όταν λοιπόν έρχεται η στιγμή που το «ιδανικό μαζί» αρχίζει να ξεθωριάζει και η επικοινωνία που υπήρχε πριν μοιάζει πλέον ανέφικτη, εμφανίζονται οι παρεξηγήσεις, τα υπονοούμενα και οι καυγάδες ανάμεσα στους συντρόφους. Η επικοινωνία μεταξύ τους αλλάζει και εκφράζεται με τρόπους που συχνά μοιάζουν ανυπόφοροι και επώδυνοι. Ο ένας στρέφει τα βέλη του στον άλλο, αναγνωρίζοντας και επισημαίνοντας τι κάνει λάθος, πού φταίει. Συναισθήματα όπως θυμός, πίκρα, απογοήτευση, αδικία μπαίνουν ανάμεσα στο ζευγάρι και αποκτούν υπόσταση, δύναμη. Τι εκφράζει όμως αυτό το παιχνίδι ελέγχου και εξουσίας; Γιατί μοιάζει τόσο δύσκολη η επικοινωνία;

Η επικοινωνία αναφέρεται στα μηνύματα -είτε είναι λεκτικά είτε μη λεκτικά- τα οποία μπορεί να μεταφέρονται με διάφορους τρόπους. Ακόμη και η σιωπή, το κλάμα ή η απόσυρση αποτελούν μορφές επικοινωνίας, οι οποίες μάλιστα εκφράζουν συναισθήματα, επιθυμίες ή ανάγκες που δεν εκφράζονται με λέξεις. Αυτό λοιπόν το «δεν επικοινωνούμε πια» γίνεται περισσότερο σαφές ως αδυναμία κατανόησης ή παρερμηνεία των μηνυμάτων που στέλνει κάθε σύντροφος. Είναι πιθανόν, για παράδειγμα, η στάση απόσυρσης να μην εκφράζει αδιαφορία αλλά επιθυμία και ανάγκη για κατανόηση ή για περισσότερη φροντίδα και νοιάξιμο. Εάν όμως η στάση αυτή ερμηνευθεί από τον σύντροφο ως απάθεια και έλλειψη αγάπης, μπορεί να πυροδοτήσει το θυμό του άλλου συντρόφου, εκφράζοντάς τον με κατηγορίες και άσκηση κριτικής. Έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος, μέσα στον οποίο το ένα μέλος της σχέσης απομακρύνεται, σε μια προσπάθεια ίσως να εκφράσει το «παρόν» και το άλλο, αδυνατώντας να κατανοήσει αυτή τη στάση, αντιδρά με θυμό, ο οποίος τελικά απομακρύνει ακόμη περισσότερο το σύντροφο.

Μια προσπάθεια για επαναδιαπράγματευση

Κάθε σχέση μπορεί να περνά από διάφορες φάσεις, καθώς εξελίσσεται. Τα διάφορα γεγονότα ζωής, οι μεταβατικές φάσεις (π.χ. γέννηση ενός παιδιού, απόλυση από την εργασία κ.α.), αλλά και οι ίδιες οι εκάστοτε ανάγκες και επιθυμίες καθενός στη σχέση μπορούν να την επηρεάσουν με διάφορους τρόπους, ακόμη και να τη δοκιμάσουν.

Συχνά, αυτό που διακυβεύεται είναι η ανάγκη για ισορροπία ανάμεσα στην αυτονομία και την εγγύτητα, στο «μόνος/η» και στο «μαζί». Από τη μια πλευρά, κάθε σύντροφος μπορεί να αναζητά το χώρο του μέσα στη σχέση και από την άλλη επιθυμεί τη συντροφικότητα, την αγκαλιά. Όταν όμως ο προσωπικός χώρος αυτός δεν υπάρχει, τότε καθένας στρέφεται στον άλλο, επιδιώκοντας να καλυφθούν από εκείνον όλες του οι ανάγκες.

Στο πρόσωπο του ενός ο άλλος μπορεί να αναζητά τον σύντροφο, τον εραστή, τον φίλο, τον αδερφό, τον γονέα. Έτσι, όταν οι ανάγκες αυτές δε μπορέσουν να καλυφθούν απογοητεύεται, θυμώνει, απαιτεί περισσότερα και ίσως τελικά αποσύρεται. Τότε, βουλιάζοντας στις ανεκπλήρωτες ανάγκες, αδυνατεί να σχετισθεί και να συνδεθεί με το σύντροφό του, να τον καταλάβει και τελικά να συζητήσουν και να αναζητήσουν από κοινού τους τρόπους να συμβιώνουν και να συνυπάρχουν, σε μια πορεία ατομικής αλλά και κοινής εξέλιξης.

Βασική προϋπόθεση για να αποτελέσει αυτός ο τοίχος ανάμεσα στο ζευγάρι μια γέφυρα επικοινωνίας είναι η δημιουργία χώρου, μέσα στον οποίο καθένας θα μπορεί να εξελίσσεται και να αποδέχεται τον άλλο ως όμοιο αλλά και διαφορετικό.

Η αρχή «συναντιόμαστε με βάση τις ομοιότητες και αναπτυσσόμαστε με βάση τις διαφορές μας» (Virginia Satir), αποτελεί μια βάση πάνω στην οποία μπορεί να χτίσει ένα ζευγάρι το δικό του κόσμο, εντάσσοντας σε αυτόν όλα όσα τους ενώνουν και στα οποία μοιάζουν, αλλά και αυτά που τους κάνουν διαφορετικούς, ξεχωριστά και αυτόνομα άτομα.